Net-billing – na czym polega?

Ola Tomaszek / 2022-11-14 / Ze świata PV

Zmiany w sposobie rozliczania nadwyżek wywołały wiele obaw na temat dalszej opłacalności fotowoltaiki. Czym jest net-billing i czy się opłaca?

Wraz z niedawną nowelizacją ustawy o OZE zmienił się sposób rozliczania nadwyżek energii z fotowoltaiki przekazywanych przez prosumentów do sieci. Dotychczasowy net-metering został zastąpiony przez nieco bardziej złożony net-billing. Co to takiego? Czy net-billing faktycznie wpływa niekorzystnie na opłacalność fotowoltaiki? Na czym polega? Wyjaśniamy.

Co to jest net-billing – podstawowe informacje

1 kwietnia 2022 roku zaczęła obowiązywać nowelizacja ustawy o OZE, w związku z czym zmienił się sposób rozliczania nadwyżek energii wprowadzanych do sieci. Obowiązuje on tylko nowych prosumentów, to znaczy osoby, które podłączą swoją instalację po 1 kwietnia 2022 (z pewnymi wyjątkami w przypadku osób korzystających z projektów parasolowych i grantów). Ów nowy system znany jest jako net-billing. Co to jest?

Net-billing jest metodą rozliczania nadwyżek energii wprowadzanych przez prosumentów do sieci. Opiera się o wartość energii zakupionej i oddanej. Aby najprościej wyjaśnić, co to jest net-billing, wystarczy powiedzieć, że nadwyżki wprowadzane do sieci są sprzedawane i przeliczane na wartość pieniężną. Przy poborze energii z sieci prosument płaci za nią natomiast tak jak każdy inny odbiorca. Saldo wyliczone w związku ze sprzedażą energii pomniejsza jednak jego rachunek za prąd. Zasady net-billingu są więc nieco bardziej skomplikowane niż zasady net-meteringu, szczególnie że w tym przypadku znaczenie mają ceny energii, które są zmienne. Warto jednak już na wstępie wyjaśnić, że obawy związane z opłacalnością fotowoltaiki po wprowadzeniu tego systemu są określane przez fachowców jako przesadzone. Czytaj dalej, aby dowiedzieć się więcej!

System net-billing kontra net-metering – podobieństwa i różnice

Jako że net-metering został zastąpiony net-billing, zasadne wydaje się porównanie tych systemów. Sposób rozliczania prosumentów jest w tych dwóch przypadkach zupełnie różny. Za podobieństwo można uznać fakt, iż nadwyżki energetyczne z fotowoltaiki są automatycznie oddawane do sieci, a ilość oddanej energii jest mierzona. Dzięki temu prosument zmniejsza też swoje rachunki za prąd. Oba systemy stanowią również sposób na to, aby niewykorzystana na bieżąco energia wyprodukowana przez panele fotowoltaiczne nie „przepadała”, a została wykorzystana.

Na czym polega net-metering, czyli poprzedni system rozliczania prosumentów?

Net-metering nazywany również systemem opustów zapewniał bardzo proste zasady rozliczenia prosumenckiego. Nadwyżki prądu produkowanego przez panele fotowoltaiczne były oddawane do tzw. wirtualnego magazynu sieci dystrybucyjnej i zapisywane na saldzie prosumenta. Można je było odebrać w ciągu następnych 12 miesięcy z zachowaniem następujących proporcji w zależności od wielkości instalacji:

• 80% wartości energii (0,8 kWh za każdą 1 kWh oddaną do sieci) w przypadku instalacji fotowoltaicznych o mocy do 10 kW,
• 70% wartości energii (0,7 kWh za każdą 1 kWh) w przypadku instalacji fotowoltaicznych o mocy od 10 kW do 50 kW.

W związku z tym system opustów jest nie tylko bardzo prosty, ale również bardzo opłacalny. W praktyce wielu prosumentom udawało się zredukować koszty użytkowania energii elektrycznej o 90%. Musieli bowiem ponosić jedynie opłaty stałe.

Net-billing – zasady. Czym różni się od net-meteringu?

Powyższy system został jednak formalnie zastąpiony net-billingiem, który jest nieco bardziej skomplikowany. W tym schemacie ilość energii wprowadzonej do sieci elektroenergetycznej przez prosumenta jest od razu przeliczana na wartość pieniężną. Ma się to odbywać według średnich rynkowych cen energii (początkowo będą one aktualizowane co miesiąc, a docelowo co godzinę). Saldo prosumenta jest więc wyrażane w określonej kwocie pieniędzy.

Gdy natomiast prosument chce pobrać energię z sieci, jest ona rozliczana po standardowej stawce według ustalonej taryfy. Saldo za sprzedaż pomniejsza natomiast rachunek za pobór prądu. Dlaczego taki system jest uważany za mniej korzystny? Ponieważ rynkowa cena energii stanowi tylko jedną składową ceny, jaką konsument płaci przy jej poborze. Na koszt poboru każdej kilowatogodziny składa się bowiem również szereg opłat i podatków (niektórych stałych, a niektórych zmiennych). Rynkowa cena energii to zaledwie około 50% tego, co musi zapłacić konsument przy poborze.  Jednocześnie jednak ceny taryfowe nie są aktualizowane tak często jak rynkowa cena energii.

Jak zatem w praktyce działa net-billing? Przykładowo w październiku średnia cena rynkowa 1 MWh energii wynosi 711,92 zł. Oznacza to, że właśnie tyle będzie zapisane na koncie prosumenta, jeśli odda do sieci 1000 kWh. Ta kwota pozostanie do wykorzystania przez kolejne 12 miesięcy. Jeśli przez ten czas nie zostaną wykorzystane w całości, zostaną uznane za nadpłatę i będą zwrócone prosumentowi (jednak tylko wtedy, gdy kwota nie przekroczy 20% wartości energii elektrycznej wprowadzonej do sieci w tym miesiącu, którego dotyczy zwrot). Korzyści prosumenta zależą w tym przypadku w znacznej mierze od ceny poboru energii. Ta z kolei jest zależna od lokalizacji, wybranego sprzedawcy czy taryfy.

Net billing – zasady od 2024 roku

Trzeba przy tym zaznaczyć, że docelowy kształt rozliczeń w formie net-billingu ma być inny. Od 2024 roku przy sprzedaży energii do sieci będzie brana pod uwagę nie stawka miesięczna, a stawka godzinowa. Ma to ogromne znaczenie, ponieważ wahania w rynkowych cenach energii są bardzo duże. Na stawki wpływa wiele czynników i zmieniają się one niezwykle dynamicznie. Obecnie 1 MWh energii może kosztować ok. 500 zł, a godzinę lub dwie później jej cena może wzrosnąć nawet do niemal 1500 zł. Dlatego przy rozliczeniu godzinowym prosumentów korzystających z net-billingu czeka znacznie więcej niewiadomych. Możliwe jednak, że zmienność cen energii na rynku będzie można wykorzystać na swoją korzyść.

Net-billing – co powinien wiedzieć każdy prosument?

Net-billing wprowadza kilka nowych pojęć i zasad, które powinien znać każdy prosument. Warto przyjrzeć się m.in. dwóm kluczowym pozycjom wyszczególnionym na fakturze. Są to:

• energia czynna – opłata uzależniona od ilości zużytej energii, której wartość jest wyrażona w zł/kWh,
• dystrybucja (lub opłata dystrybucyjna / opłata sieciowa) – opłata zależna od liczby wykorzystanych kilowatogodzin i dotyczy przesyłu wymaganej energii elektrycznej, czyli drogi, jaką energia pokonuje od dystrybutora do odbiorcy, z uwzględnieniem strat w przesyle energii (również wyrażona w zł/kWh).

To właśnie te dwie wartości mówią prosumentowi o tym, ile płaci za pobór energii. Ponadto w komunikacji z zakładem energetycznym można napotkać takie pojęcia jak:

• konto prosumenta – indywidualne konto, na którym rozliczana będzie nadwyżka energii z fotowoltaiki w oparciu o ewidencję ilości przesyłanej do sieci energii i jej wartości;
• depozyt prosumenta – wartość środków zgromadzonych  na koncie prosumenta i stanowiących podstawę rozliczeń; środki na depozycie prosumenta mogą być rozliczane przez 12 miesięcy od dnia ich przypisania;
• RCEm – skrót od wyrażenia „rynkowa miesięczna cena energii elektrycznej”, czyli wartość stanowiąca podstawę obliczania depozytu prosumenta, która będzie wykorzystywana do końca 2023 roku.

Ważnym pojęciem dla każdego prosumenta jest też autokonsumpcja. Oznacza to zużycie bieżące produkowanej we własnym zakresie energii elektrycznej. Im większa autokonsumpcja, tym mniejsze nadwyżki. Przy odpowiednich parametrach instalacji i zarządzaniu autokonsumpcją można uzyskać maksymalne oszczędności z tytułu fotowoltaiki w net-billingu.

Kogo i od kiedy obowiązuje net-billing?

Net-billing został wdrożony 1 kwietnia 2022 roku i obowiązuje nowych prosumentów (osoby, które złożą wniosek o przyłączenie do sieci po tej dacie). Nie jest to jednak tak oczywiste, jak mogłoby się wydawać. Najprościej jest zobrazować całą sytuację, dzieląc wdrożenie net-billingu w fotowoltaice na trzy główne etapy.

Od 1.04.2022 do 30.06.2022 obowiązuje przejściowy system opustów. Co to oznacza?

• Dla prosumentów, którzy złożą wniosek o przyłączenie do sieci w tym okresie, do rozliczeń będzie stosowany system opustów.
• Nadwyżka energii z fotowoltaiki z okresu przejściowego zostanie rozliczona na koniec 3-miesięcznego okresu przejściowego po średniej cenie miesięcznej z czerwca 2022 roku, a prosumenci automatycznie przejdą do systemu net-billingu.

Od 1.07.2022 do 30.06.2024 net-billing ma działać oparciu o ceny miesięczne. Oznacza to, że nadwyżki energii wprowadzane do sieci będą przeliczane na wartość pieniężną na podstawie RCEm z poprzedniego miesiąca kalendarzowego.

Od 1.07.2024 net-billing ma działać w oparciu o ceny godzinowe. Innymi słowy, zastosowanie będą miały taryfy dynamiczne. Wartość energii wprowadzanej do sieci będzie obliczana na podstawie rynkowych stawek godzinowych. Energia pobrana z sieci elektroenergetycznej będzie rozliczana odrębnie.

Jednocześnie warto zaznaczyć, że wszyscy prosumenci, którzy zdążyli zainstalować i przyłączyć do sieci swoją instalację fotowoltaiczną przed 1 kwietnia 2022 będą mogli nadal korzystać z net-meteringu przez kolejne 15 lat. To samo tyczy się prosumentów, których dotyczy tzw. poprawka parasolowa. Chodzi tu o podmioty biorące udział projektach parasolowych i korzystające z grantów. Zgodnie z poprawką wprowadzoną do ustawy będą one mogły korzystać z net-meteringu przez kolejne 15 lat, jeśli:

• zawarły w terminie do 31 marca 2022 roku umowę na zakup, montaż lub dofinansowanie mikroinstalacji z jednostką samorządu terytorialnego lub innym uprawnionym podmiotem, który realizuje projekt dofinansowany w ramach regionalnego programu operacyjnego;
• złożyły prawidłowo wniosek o przyłączenie mikroinstalacji w terminie do 31 grudnia 2023.

Net-billing – opłacalność

Wiesz już, co to jest net-billing i na czym dokładnie polega. Omówiliśmy też przykłady cen energii elektrycznej na rynku i praktycznego zastosowania net-billingu. Opłacalność tego systemu to natomiast kolejny ważny punkt, który warto poruszyć.

Jeszcze przed wprowadzeniem obowiązujących już zmian w prawie mówiono o nich bardzo dużo. Wiele osób wieściło koniec rozwoju fotowoltaiki w Polsce i prognozowało, że stanie się ona nieopłacalna. Czy faktycznie tak się stało? Już teraz można powiedzieć, że te obawy były raczej bezzasadne. Net-billing jest opłacalny, mimo iż charakteryzuje się wyższym poziomem skomplikowania i mniejszą przewidywalnością niż net-metering. Czas zwrotu inwestycji w fotowoltaikę nieco się wydłuża przy korzystaniu z net-billingu, ale nie sprawia to, że staje się ona nieopłacalna. Wręcz przeciwnie – nadal istnieje mnóstwo argumentów za montażem instalacji fotowoltaicznej. Wśród nich z całą pewnością należy wymienić:

• gwałtowny wzrost cen prądu pobieranego z sieci – jeśli produkujesz własny prąd, pobierasz go zdecydowanie mniej, a tym samym podwyżki mają mniejszy wpływ na Twój budżet;
• możliwość wystąpienia awarii lub przerw w dostawach energii z sieci – wybierając instalację fotowoltaiczną wraz z magazynem energii, można stworzyć sobie własny system zasilania awaryjnego;
• możliwość produkowania darmowej energii elektrycznej – niezależnie od stosowanego systemu rozliczeń z dostawcą energii fotowoltaika nadal produkuje zupełnie darmowy prąd;
• możliwość zwiększenia opłacalności instalacji przez zwiększenie autokonsumpcji – inwestując dodatkowo w pompę ciepła lub magazyn energii można zmniejszyć ilość energii oddawanej do sieci i pobieranej z niej, a tym samym zmniejszyć wpływ stosowanego systemu rozliczenia na Twój budżet.

Fotowoltaika w net-billingu nadal zapewnia bardzo duże oszczędności. Dlatego z pewnością nie trzeba się bać tego systemu! Warto również pamiętać o wciąż dostępnych dotacjach, które pozwalają zmniejszyć koszt montażu fotowoltaiki, a tym samym przyspieszyć zwrot z inwestycji. Dostępne są zarówno dotacje dla klientów indywidualnych (jak np. Mój Prąd czy Czyste Powietrze), jak i dla przedsiębiorstw czy gospodarstw rolnych.